Ułatwienia dostępu dla wyborców: plan działań dla społeczności osób z niepełnosprawnościami w Nowym Jorku

Jak wdrożyć ułatwienia dostępu w kontekście udziału w wyborach? Najpierw trzeba poznać bariery utrudniające dostęp do głosowania na równych zasadach. 

Analizując historię walki osób z niepełnosprawnościami o równouprawnienie w całym kraju, sytuację społeczności takich osób w Nowym Jorku oraz kroki podjęte w celu ułatwienia udziału w wyborach wszystkim chętnym, możemy się zastanowić, co jeszcze powinniśmy zrobić, aby ułatwić życie mieszkańcom miasta bez względu na poziom sprawności w bliskiej i dalszej przyszłości. 

Krótka powtórka z historii: znaczenie akcji 504 Sit-In

Ustawa o rehabilitacji (Rehabilitation Act) z 1973 r. była pierwszym tego rodzaju aktem prawnym zakazującym dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Zgodnie z jej brzmieniem za osobę niepełnosprawną uznawano „każdą osobę, która: (A) cierpi na zaburzenia fizyczne lub umysłowe w znacznym stopniu ograniczające co najmniej jedną z jej głównych aktywności życiowych, (B) ma wpisane tego rodzaju zaburzenia w swojej dokumentacji medycznej lub (C) jest uważana za osobę z takimi zaburzeniami”. W Amerykańskiej ustawie o osobach z niepełnosprawnościami (Americans with Disabilities Act, ADA), która weszła w życie w 1990 r., rozszerzono tę definicję i zastąpiono określenie „handicapped” („niepełnosprawna”) „określeniem „disability” (z niepełnosprawnością). 

W 1973 r. została podpisana (po dwukrotnym zawetowaniu) Sekcja 504 Ustawy o rehabilitacji. Nie została ona jednak od razu i w pełni wprowadzona w życie, co uniemożliwiło osobom z niepełnosprawnościami dostęp do potrzebnych udogodnień i usług publicznych. Ten stan utrzymywał się przez cztery lata. Było to w dużej mierze spowodowane działaniami firm i organizacji, które sprzeciwiały się wdrożeniu Sekcji 504, argumentując, że zmuszanie ich do wprowadzenia ułatwień dostępu pod groźbą utraty funduszy federalnych jest kłopotliwe i niesprawiedliwe.

W 1977 r. grupa osób z niepełnosprawnościami zorganizowała w wielu miastach protest okupacyjny — który przeszedł do historii jako „504 Sit-in” (Protest okupacyjny w sprawie Sekcji 504) — domagając się dodatkowych ułatwień dostępu i udogodnień dla osób z tej grupy społecznej. Najdłuższa akcja okupacyjna miała miejsce w budynku federalnym w San Francisco i trwała 25 dni. Protest ten przyspieszył dalsze wdrażanie zmian dotyczących praw osób z niepełnosprawnościami w Ameryce i pomógł utorować drogę dla przyszłych przepisów.

W tym czasie osoby z niepełnosprawnościami mogły uczestniczyć w wyborach, ale wciąż istniały bariery, które utrudniały lub uniemożliwiały im stawienie się w lokalu wyborczym i oddanie głosu w dniu wyborów. Zmieniła to dopiero Ustawa o ułatwieniach dostępu do głosowania dla osób starszych i z niepełnosprawnościami (Voting Accessibility for the Elderly and Handicapped Act) z 1984 r., w której wprowadzono wymaganie, aby podczas wyborów federalnych otwarte były lokale wyborcze z ułatwieniami dostępu lub aby w dniu wyborów można było korzystać z alternatywnych metod głosowania.

W 2009 r. uchwalono tzw. Ustawę im. Rosy (Rosa’s Law), w której potępiano stosowanie słowa „upośledzenie” (ang. retardation) i zalecano zastąpienie go frazą „niepełnosprawność intelektualna” (ang. intellectual disability). Ustawa ta została przyjęta jednogłośnie. Uchwalenie tej ustawy oznaczało uznanie pejoratywności pewnych słów i dążenie do zmiany sposobu mówienia o osobach z niepełnosprawnościami. Słowa mają znaczenie. Poczyniliśmy ogromne postępy jako społeczność, starając się uświadomić wszystkim konieczność zaprzestania używania określonych słów mających na celu kontrolowanie lub wyśmiewanie osób z niepełnosprawnościami. Dotyczy to także zmiany publicznego postrzegania używania takich słów.

Społeczność osób z niepełnosprawnościami w Nowym Jorku i nie tylko

Według danych Biura Burmistrza ds. Osób z Niepełnosprawnościami (Mayor’s Office for People With Disabilities) ponad 1 milion nowojorczyków — czyli mniej więcej 1/6 mieszkańców miasta — identyfikuje się jako osoby z niepełnosprawnościami. Jest to naprawdę ogromna liczba, a mimo to w ankiecie przeprowadzonej przez instytut badawczy fundacji Inevitable Foundation 66% uczestników o różnym stopniu sprawności zgodziło się, że poziom reprezentacji osób z niepełnosprawnościami w filmach i mediach jest niski.

Ta sytuacja jest niestety normą. Większość przestrzeni prywatnych i publicznych nie spełnia wymagań osób z niepełnosprawnościami. Przez to osoby z niepełnosprawnościami nie korzystają z tych przestrzeni. Osoby w pełni sprawne zakładają, że osoby z niepełnosprawnościami nie są zainteresowane tymi przestrzeniami lub w nich nie przebywają. Przez takie podejście nic się nie zmienia. Cykl się zamyka i wciąż brakuje potrzebnych ułatwień dostępu.

Ciekawostka: Według danych Rady Miasta Nowy Jork aż 283 stacje metra i kolei podmiejskiej zarządzane przez MTA nie są wyposażone w ułatwienia dostępu i nie ma obecnie planów zakładających sfinansowanie instalacji takich ułatwień. Nie działa też 73% wind w systemie transportu publicznego. Poza tym 96% stron internetowych MTA nie jest zgodnych z wytycznymi dotyczącymi ułatwień dostępu do treści internetowych (Web Content Accessibility Guidelines, WCAG) w wersji 2.1). 

Bariery, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami, można podzielić na pięć kategorii: fizyczne, systemowe, światopoglądowe, techniczne i komunikacyjne. Przykładami takich barier są schody przed wejściami (fizyczne), stereotypy (światopoglądowe), obraźliwy język w starym prawodawstwie (systemowe), strony internetowe bez ułatwień dostępu (techniczne) oraz brak napisów w filmach (komunikacyjne).

Mimo podjęcia wielu działań w celu poprawy dotychczasowej sytuacji stan Nowy Jork jest jednym z 22 stanów w kraju (wraz z Dystryktem Kolumbii), w którym wciąż obowiązuje pozbawianie praw wyborczych ze względu na niepoczytalność. [1] Prawo wyborcze stanu Nowy Jork (§ 5-106(6)) stanowi, że osoby, które zostały uznane na mocy postanowienia sądu za niepoczytalne, nie mają prawa do udziału w wyborach. Decydując, że osoba z zaburzeniami rozwojowymi jest niepoczytalna, sąd odmawia jej konstytucyjnego prawa do głosowania i wspiera stereotyp, że osoby z zaburzeniami tego rodzaju nie mają zdolności do samodzielnego podejmowania decyzji. 

Ułatwienia dostępu podczas wyborów w Nowym Jorku

Prawo do głosowania jest podstawowym prawem obywatelskim. Dotyczą go 15., 19., 24. i 26. poprawka do naszej Konstytucji. Osoby z niepełnosprawnościami chcą korzystać z tych samych praw i swobód, które przysługują każdemu obywatelowi tego kraju — bez dodatkowych utrudnień i osądzania. 

Według badania przeprowadzonego przez organizację Center for the Independence of the Disabled (Centrum ds. Niezależności Osób z Niepełnosprawnościami) samo dotarcie do lokali wyborczych w pobliżu miejsca zamieszkania pozostaje istotną barierą utrudniającą udział w wyborach osobom z niepełnosprawnościami.

W przypadku 64% lokali wyborczych w Nowym Jorku stwierdzono istnienie co najmniej jednej bariery utrudniającej dostęp osobom z niepełnosprawnościami rozwojowymi. Istnieje jednak wiele sposobów na umożliwienie oddania głosu osobom z niepełnosprawnościami. Na przykład wiele urzędów miejskich zapewnia bezpłatny transport do ponad 77 lokali wyborczych. 

W ramach Komisji Wyborczej (Board of Elections, BOE) działa specjalny zespół ds. ułatwień dostępu (ADA Unit), który dba o to, aby wszyscy wyborcy mogli dostać się do lokali wyborczych we wszystkich pięciu dzielnicach miasta i oddać głos w dniu wyborów oraz podczas wczesnego głosowania. Do jego obowiązków należy zapewnienie, aby w każdym lokalu wyborczym znalazły się co najmniej jedno urządzenie do oznaczania kart do głosowania i jedna kabina do głosowania dla osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o to, żeby wszyscy wyborcy mogli oddać głos niezależnie i z zachowaniem poufności. Działania zespołu związane z wdrożeniem przepisów o wczesnym głosowaniu pomogły dodatkowo ułatwić przebieg głosowania. Wyborcy mogą również poprosić o wydanie karty do głosowania drogą pocztową dla osób potrzebujących ułatwień dostępu. 

Ponadto wiele niezależnych organizacji i instytucji miejskich — w tym CFB — pomaga we wdrażaniu ułatwień dostępu w lokalach wyborczych, wskazując istniejące bariery i wprowadzając w miarę możliwości rozwiązania tymczasowe, prowadząc terenowe akcje edukacyjne oraz organizując szkolenia zwiększające świadomość społeczną w zakresie środków ułatwiających wszystkim wyborcom udział w głosowaniu. Duże znaczenie w powodzeniu tych wysiłków ma uczestnictwo w tego rodzaju akcjach i wspieranie ich. Działamy jako wolontariusze i bierzemy udział w wydarzeniach organizowanych przez społeczność osób z niepełnosprawnościami oraz z myślą o tej społeczności, gdzie dowiadujemy się o bieżących problemach i podejmujemy odpowiednie działania.

Plan CFB dotyczący wprowadzenia ułatwień dostępu

Zgodnie z poleceniem Biura Burmistrza ds. Osób z Niepełnosprawnościami i zapisami Ustawy lokalnej nr 12 CFB przygotowała kompleksowy pięcioletni plan wprowadzenia ułatwień dostępu z myślą o wszystkich wyborcach. Obejmuje on różne aspekty ułatwień dostępu dopasowanych do różnych rodzajów potrzeb. Chodzi o usprawnienia w sferze fizycznej, cyfrowej, programowej, komunikacyjnej i zawodowej, które poprawią działanie CFB pod względem równego traktowania wyborców. Plan jest nastawiony na działania i określa, co możemy zrobić, aby poprawić dostępność usług — wewnętrznie i zewnętrznie.

Plan CFB dotyczący wprowadzenia ułatwień dostępu zawiera propozycje ulepszeń oparte na rzeczywistej sytuacji. Jego celem jest przygotowanie kompleksowej ścieżki umożliwiającej udział w wyborach wszystkim zainteresowanym. Chcieliśmy mieć pewność, że plan będzie zgodny z oczekiwaniami społeczności, dlatego udostępniliśmy go opinii publicznej i umożliwiliśmy zgłaszanie uwag. Zdajemy sobie sprawę ze znaczenia komunikacji i wiemy, że bez bezpośredniego kontaktu ze społecznością nie moglibyśmy zrealizować naszej misji, jaką jest poprawa działania lokalnej demokracji pod względem otwartości, przejrzystości i równouprawnienia.

To jednak dopiero pierwszy krok do celu. Wprowadzając ułatwienia dostępu, nie powinno się po prostu odkreślać pozycji na liście. Proces ten powinien polegać na słuchaniu i rozumieniu potrzeb. Ułatwień dostępu nie da się wprowadzić jednorazowo — wymaga to ciągłego dialogu opartego na empatii i zrozumieniu.